Heemkundekring

Rosmalen

SINDS 21 AUGUSTUS 1309

Op 'feria quinta (= donderdag) port festum Assumptionis beata Mariae Virginis' (21 augustus) 1309 verklaart Jan II, hertog van Lotharingen, Brabant en Limburg, plechtig voor eeuwig te hebben bepaald, dat de grondbezitters binnen de hierna te noemen grenzen in zijn land, genaamd Eyghen, bij 's-Hertogenbosch, zullen kiezen zeven mannen, gezworen heemraden genoemd, door tussenkomst van de schout van dat land, welke zeven mannen de volledige macht zullen hebben, binnen de grenzen van genoemd land te regelen alle zaken die betrekking hebben op dijken, sloten, weteringen, sluizen en andere werken, die kennelijk tot het ambt van heemraad behoren.

De grenzen van het gebied Eyghen worden omschreven als volgt: Te beginnen vanaf de dijk, genaamd Hovedijc, die strekt van de sluis bij Gewanden, gewoonlijk genaamd ter Drucht, tot aan de zeven vierendeel land van Heer Gherlacus van Buschoducis, verder tot aan het rechtsgebied van Gheiffen en de weg van Nuwelant, die tussen de genoemde zeven vierendeel en het rechtsgebied van Gheiffen, en verder van dezelfde weg langs de plaats, genaamd Keppekensdonc, zijwaarts tot de woning van Anselmus van Nuwelant en vervolgens van die woning tot aan de dijk, genaamd Wolfsdijc, en verder van die dijk tot aan de woning van de heer Henric van Nuwelant, ridder, en vervolgens van die woning tot aan de kerk van Nuwelant, en verder van die kerk tot aan de kerk van Roesmalen, en vervolgens van die kerk tot aan de kerk van Orthen en verder van die kerk tot de Dyesa.

1309-01De Polder van den Eigen is het oudste waterschap in Noordoost Brabant. Dat de oudste waterschappen hier in het westelijk deel liggen, is niet geheel toevallig. Niet alleen zijn de gronden daar lager gelegen dan in het Land van Cuijk, maar de met de lage ligging samenhangende waterstaatsproblemen werden er nog vergroot door de nabijheid van de Waal en door het vele water waarmee de vestingstad 's-Hertogenbosch bewust was omgeven.

Vooral in de 18e en 19e eeuw worden "de Vier Maaspolders" vaak in één adem genoemd. Het zijn de waterschappen "De Polder van der Eigen", "De Polder van Empel en Meerwijk", "De Polder van het Laag Hemaal"en "De polder van het Hoog Hemaal". Gevieren beslaan ze het grootste gedeelte van het Kwartier Maasland van de Meijerij. Als directe buren zijn ze op elkaar aangewezen.

J.G.F.A. (Jan) Leenders, komt de eer toe als eerste getracht te hebben het ontstaan van de naam "van der(n) Eigen" te verklaren. Na de 'geboorte' van de gemeenschap Rosmalen op 22 augustus 1300 (hetgeen in Rosmalen in het jaar 2000 uitbundig werd gevierd) schrijft de heer Leenders: "... bestaat er een ruime mogelijkheid om grond te verkopen, te verpachten, of anderszins. De schepenbank te Rosmalen zal vermoedelijk richting aan deze zakelijke transacties gegeven hebben, dat kunnen we tenminste concluderen uit het inhoudelijke van de charters. Ook de naam van de schepenbank geeft ons enige voeling in deze richting. De leden van de schepenbank noemden zich namelijk "scepenen uten Eyghenen". "Eyghen" is een juridische term uit die tijd, het betekent in rechte de eigendom toewijzen van iets. In deze situatie bedoeld als: het land rechtens verkregen van de hertog."

In 1942 ging de 'Polder van den Eigen' op in het Waterschap 'De Polder van den Eigen en Empel' om vervolgens in 1973 op te gaan in het Waterschap 'De Maaskant' en tenslotte met ingang van 1 januari 2004 in het Waterschap 'Aa en Maas'.

1309-02In de diplomata van het oud-archief van het Groot-Ziekengasthuis te 's-Hertogenbosch is een charter aanwezig met een uithangend zegel d.d. 20 juli 1348 met in de rand het opschrift "S. uten Eyghenen". De in 19997 door Martien Veekens vervaardigde tekening hiervan kreeg een belangrijke rol toebedeeld bij de bevestiging van het nieuwe Rosmalense dorpswapen, genomen bij raadsbesluit door de Gemeenteraad van 's-Hertogenbosch op 18 maart 1999:

1200-8a"In azuur een ploeg van goud, boven vergezeld van een schild van zilver, beladen met een ('Maaslands') vierblad van keel".

Het is het zegel van de Polder van den Eijgen, dat sinds de oprichting van de Heemkundekring Rosmalen eveneens model heeft gestaan voor het logo van ons eigen.